Nieuwe eigen cellen krijgen

Van lab naar praktijk

Prof. dr. Eelco de Koning wil nieuwe insulineproducerende cellen maken uit andere soorten cellen. Het liefst uiteindelijk ook uit iemands eigen cellen. In eerder onderzoek lukte het De Koning om menselijke stamcellen in het laboratorium te veranderen in insulineproducerende cellen. 

Nu is het tijd voor een volgende stap: de cellen verder ontwikkelen zodat deze goed weten wanneer ze insuline moeten maken. Dit betekent dat ze moeten reageren op glucose in het bloed. De nieuwe cellen moeten ook voldoen aan strenge regels en eisen voordat mensen deze mogen gebruiken.

Miljarden cellen

De Koning gebruikt voor dit onderzoek cellen van embryonale stamcellen. Dit zijn cellen van een embryo dat overbleef na een vruchtbaarheidsbehandeling en vrijwillig is afgestaan. Embryonale stamcellen zijn geschikt voor dit onderzoek omdat ze vrij makkelijk kunnen uitgroeien tot alle typen cellen in het lichaam.

Het team geeft deze stamcellen bepaalde signalen, bijvoorbeeld met verschillende stofjes. De cellen ontwikkelen zich hierdoor tot bètacellen die zelf insuline gaan maken. De onderzoekers vermenigvuldigen de cellen hierna tot enorme aantallen, miljoenen of misschien wel een miljard bètacellen voor een persoon. 

Kruising tussen theezakje en eierdoos

Dr. Aart van Apeldoorn werkt intussen aan een verpakking voor de cellen. De verpakking is gemaakt van biomaterialen die chirurgen gebruiken. Het lichaam verdraagt deze materialen goed. De verpakking voor de cellen ziet eruit als een soort kruising tussen een theezakje en een eierdoos. In elk kuiltje van de eierdoos zit een groepje cellen. Ook zitten er kleine gaatjes in, waardoor bloedvaatjes naar binnen kunnen groeien. Zo komen deze vaatjes dicht genoeg bij de cellen.

De verpakking is een technologisch wonder. Deze verpakking moet namelijk dun en stevig zijn en de nieuwe cellen op hun plaats houden. Maar ook zorgen dat glucose, insuline en voedingsstoffen er goed doorheen kunnen. De onderzoekers verwachten dat de cellen hierdoor lange tijd goed blijven werken.

Kleine veiligheidstest bij mensen

Er is nu een vervolgonderzoek bezig om een kleine veiligheidstest te doen bij mensen met diabetes type 1. Dit zijn mensen die in aanmerking komen voor eilandjestransplantatie. Zij krijgen het zakje met een kleine operatie geïmplanteerd. Het zakje is gevuld met donoreilandjes, dus bètacellen van donororganen. De onderzoekers kijken hoe het lichaam reageert op het de verpakking, en hoe goed de cellen blijven werken.

Verpakking aanpassen

Ook kijken de onderzoekers hoe ze het zakje moeten aanpassen, zodat het goed werkt met stamceleilandjes, dus bètacellen die gemaakt zijn uit stamcellen. Daarna kijken de onderzoekers hoe ze deze techniek kunnen aanpassen zodat geen afweerremmende medicijnen nodig zijn. Bijvoorbeeld door iemands eigen cellen te gebruiken. Dit heet lichaamseigen cellen. De onderzoekers nemen dan huidcellen en veranderen deze eerst terug in stamcellen, en dan in insulineproducerende cellen. 

Het onderzoek gebeurt stap voor stap. Bij iedere stap is veiligheid het allerbelangrijkst. Het moet wel goed blijven gaan in het lichaam.

Niet meer wachten

De onderzoekers willen deze techniek eerst toepassen bij mensen die op de wachtlijst staan voor een eilandjestransplantatie. Voor hen is de behandeling van levensbelang. Door deze techniek met lichaamseigen cellen zijn er snel genoeg cellen, en hoeven mensen niet meer lang te wachten. Uiteindelijk is het doel om een betaalbare behandeling aan te bieden voor meer mensen met diabetes type 1. 

Deze stappen zetten De Koning en Van Apeldoorn samen met het Diabetes Fonds en Stichting Diabetes Onderzoek Nederland (DON), door een hele grote samenwerking in het instituut RegMed XB. 

De samenwerking met het LUMC en DON krijgt intussen nog steviger vorm in het LUMC-onderzoekscentrum Cure One. We willen hiermee genezende behandelingen sneller dichterbij brengen, en beschikbaar voor iedereen met diabetes type 1.