Leefstijl in de praktijk: meer patiënten, meer tijd

Wanneer besloot je leefstijl te integreren in je werkwijze?

Eigenlijk al vanaf het begin van mijn carrière als huisarts, 23 jaar geleden. Voeding en leefstijl zit helemaal verweven in mijn manier van werken. Ik was altijd al geïnteresseerd in voeding en de oorzaak van ziektes. Daarom heb ik ook eerst voeding gestudeerd en daarna pas geneeskunde.

Hoe ziet je werkwijze eruit?

Hoe ingewikkelder het leefstijlprobleem, hoe eenvoudiger het advies. Heel veel artsen zuchten van mensen die overgewicht hebben, roken, alcohol drinken en weinig bewegen. Ik zie dat als een kans. Want juist die mensen hebben relatief enorm veel baat bij leefstijlaanpassingen zoals 20 minuten wandelen per dag. Dat is het eerste stapje. Van niets naar iets, zorgt voor veel gezondheidswinst. Van daaruit werken we samen verder.

Wat zeg je tegen huisartsenpraktijken die tot over hun oren in het werk zitten?

Dat je het rustiger kan krijgen als je aan de slag gaat met leefstijl en preventie. Ik vraag standaard aan patiënten of ze iets willen veranderen aan hun leefstijl, hoe klein de aanpassing ook is. Denk aan onder meer aan factoren zoals voeding, beweging, slaap en ontspanning. Na een paar consulten worden de meeste mensen zelfredzamer, omdat ze zelf iets hebben gekozen wat gezondheidswinst oplevert. Dat geeft ze zelfvertrouwen en motivatie. Het gevolg is dat ze de dokter minder nodig hebben, waardoor ik meer tijd overhoud voor patiënten die mij wel moeten zien.

Heb je nog andere tips voor huisartsen?

Pas een gezonde leefstijl eerst op jezelf toe. Dan kun je je werk makkelijker doen en de boodschap beter overdragen. Tijdens elk consult wijs ik mensen op thuisarts.nl. Alle medische informatie die hierop staat klopt. Als mensen dat lezen, redden ze zichzelf op dat moment en hoeven ze vaak niet te komen naar de praktijk.

Ik kijk daarnaast naar de totale mens. Wat heeft iemand meegemaakt? Wat zit iemand echt dwars? Is hij of zij eenzaam? Kan de persoon op iemand terugvallen? Als je antwoorden hebt op deze vragen kun je mensen veel gerichter en sneller helpen. Vaak komen mensen met vermoeidheidsklachten. Dan blijkt na een aantal vragen dat ze bijvoorbeeld eenzaam zijn of psychische klachten hebben. Eenzaamheid is erg slecht voor de gezondheid. In plaats van medisch onderzoek doen naar vermoeidheid, vraag ik de patiënt bijvoorbeeld contact te zoeken met de buren om zich minder eenzaam te voelen.

Dat is wel anders dan de dagelijkse praktijk bij andere huisartsen?

Je kunt het artsen eigenlijk ook niet kwalijk nemen. In de opleiding geneeskunde zijn artsen niet anders dan gewend om met medicijnen te werken. Dat is onze reflex en daarvoor zijn we opgeleid. Er is nog steeds heel weinig aandacht voor voeding en leefstijl in de opleiding. Gelukkig zijn er hoopvolle ontwikkelingen. Uit recent onderzoek blijkt dat 80 procent van de geneeskundestudenten meer les willen krijgen op het gebied van voeding en leefstijl. En alle universiteiten hebben nu een avondopleiding over voeding en leefstijl. Daar geef ik ook cursussen over voeding en leefstijl in de artsenpraktijk.

Waar haal je de meeste voldoening uit in je werk?

Bezig zijn met de oorzaak van ziektes in plaats van symptoombestrijding. Daarbij krijg ik energie van patiënten die een drijfveer hebben. En als ze geen drijfveer hebben om gedrag duurzaam te veranderen, dan zoeken we dat samen uit in het gesprek. Een drijfveer is bijvoorbeeld dat iemand gezonder wil leven, omdat hij zijn kleinkinderen wil zien opgroeien. Als de patiënt weet waar hij het voor doet, kan hij een gezonde leefstijl beter volhouden.

Hoe staan we er nu voor in Nederland op het gebied van leefstijl?

Toen ik de opleiding voeding deed, was het bijna niet mogelijk om over voeding en leefstijl te praten, want de artsen zeiden: 'Dat is iets wat niet echt belangrijk is.' Nu is voeding en leefstijl gelukkig een belangrijk onderwerp in het maatschappelijk debat. Gelukkig is iedereen in de zorg inmiddels wel overtuigd dat we iets aan preventie moeten doen. Dat heeft Covid ons ook wel geleerd. Nu is de overheid aan zet om ook daadwerkelijk maatregelen te nemen die bijdragen aan een gezondere voedselomgeving, want dat is essentieel voor een gezonder Nederland.

Kun je dat nader uitleggen?

De ongezonde voedselomgeving in Nederland maakt het voor bijna iedereen heel lastig om een gezonde leefstijl vol te houden. Dat heeft ermee te maken dat de supermarkt voor 80 procent uit producten bestaat die niet in de Schijf van Vijf zit. Zo worden we iedere dag verleid om ongezonde keuzes te maken. Daarom moet de politiek moet nu echt werk gaan maken van maatregelen zoals de Suikertaks en geen btw heffen op groente en fruit.

Wat is je droom als huisarts?

Dat een gezonde leefstijl helemaal wordt geïntegreerd in de opleiding van zorgverleners en dat de nieuwe zorgverleners het daardoor in de praktijk kunnen toepassen. Ondertussen lever ik mijn bijdrage door elke week een andere zorgprofessional bij mij een dag mee te laten lopen. Zo kunnen ze zien hoe ik werk en hoop ik dat deze zorgverleners leefstijl ook meer in de praktijk gaan toepassen. Ook geef ik lezingen aan huisartsen over leefstijl en ben ik sinds kort hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Leefstijlgeneeskunde.